STRONA GŁÓWNA | CHARAKTERYSTYKA ZEBEREK | ZANIM KUPISZ | AKCESORIA | ŻYWIENIE | ROZMNAŻANIE | MUTACJE | CHOROBY
KLINIKI | PORADY | CIEKAWOSTKI | GIEŁDY/WYSTAWY | GALERIA | KONTAKT
FORUM | LINKI | KSIĘGA GOŚCI

***PODSTAWY GENETYKI***




Przedstawię wam podstawy genetyki i dziedziczenia mutacji u zeberek, na początek kilka podstawowych pojęć:

GEN - jednostka przenosząca informacje genetyczną, odpowiada za daną cechę.

CHROMOSOM - twór zawierający tysiące genów, złożony z DNA i RNA a także białek, występują (z wyjątkiem płciowych) parami, każdy otrzymany od jednego z rodziców. Widoczne są w jądrze komórkowym podczas profazy.

ALLELE - para (lub kilka, wtedy są to allele wielokrotne) genów o przeciwnym działaniu, zlokalizowane w tym samym locus na obu chromosomach homologicznych.

LOCUS - miejsce danego genu w chromosomie(l.mn. loci).

GENOTYP - zestaw genów danego osobnika, tutaj zajmuję się tylko niewielką jego częścią odpowiadającą za zewnętrzny wygląd ptaka.

FENOTYP - wygląd ptaka determinowany genotypem i czynnikami środowiska, nie ukazują się w nim wszystkie cechy genotypu.

MUTACJA - błąd powstały podczas kopiowania DNA, po utrwaleniu prowadzi do powstania różnych wariantów np. kolorów upierzenia, potomstwu może być przekazany tylko, jeśli mutacja nastąpiła na terenie komórek płciowych. Mianem mutacji określa się także ptaki odbiegające wyglądem od ptaków podstawowych, i głównie w tym znaczeniu używam tutaj tego słowa.. Przy błędzie w kopiowaniu jednego genu mogą powstać tez błędy w innych, więc im ptak bardziej różni się od „oryginału” tym bardziej może być podatny na choroby.

HOMOZYGOTA - osobnik posiadający 2 identyczne geny z danego locus (jeden od matki, drugi od ojca). Oznaczenie, np. bb lub BB.

HETEROZYGOTA - osobnik posiadający 2 różne geny z danego locus, wizualnie nie do odróżnienia od homozygoty z genami dominującymi. Nosiciel genu.
Oznaczenie np. Bb (literka dowolna, jej wielkość nie!)

CECHA RECESYWNA - ujawnia się w fenotypie tylko u homozygoty, np. osobnik szary heterozygotyczny, nosiciel recesywnego genu odpowiedzialnego za albinizm, ma fenotyp szary, mimo że w jego genotypie jest też gen "albinotyczny".
W szachownicach gen ten oznacza się małą literka alfabetu.

CECHA DOMINUJĄCA - ujawnia się już przy jednym genie odpowiedzialnym za tą cechę. W szachownicach oznacza się ten gen dużą literą.

CECHA SPRZĘŻONA Z PŁCIĄ gen za nią odpowiedzialny jest zlokalizowany na chromosomach płci. Dokładny opis wraz ze sposobami dziedziczenia poniżej. Cechy nie sprzężone z płcią to autosomalne.

SZACHOWNICA GENETYCZNA - krzyżówka, którą robi się w celu wyliczenia, jaki będzie procentowy udział młodych danej mutacji wśród ogólnej liczby młodych danej pary, lub odwrotnie, pozwala odgadnąć część genotypu rodziców na podstawie wyglądu ich młodych, a dzięki temu łączenie ich w odpowiednie pary w przyszłości.

CROSSING - OVER - wymiana materiału genetycznego pomiędzy chromosomami homologicznymi zachodząca podczas podziału komórki. Może spowodować "niespodzianki" wśród młodych, mogą pojawić się niespodziewane mutacje.


WYKONANIE SZACHOWNICY
Żeby ją wykonać, należy znać podstawowe procesy zachodzące podczas rozmnażania (na etapie molekularnym;). Wszystkie komórki ciała są diploidalne, czyli mają po 2 chromosomy w każdej parze. Podczas tworzenia komórek rozrodczych liczba chromosomów zmniejsza się w nich o połowę, jeden z pary wędruje do jednej gamety, drugi do innej. Jeśli osobnik pod względem danej cechy jest homozygotą, sprawa jest prosta, bo oba chromosomy z pary, a więc i gamety są takie same (przypominam, zajmuję się tylko jedną cechą, jednym genem, gdybym brała pod uwagę wszystkie, ilość kombinacji byłaby praktycznie nieograniczona), Jeśli mamy do czynienie z heterozygotą, jest nieco ciekawiej:)
W tym miejscu przestanę teoretyzować i uogólniać, a przerzucę się na przykład z naszej działki, omówię dziedziczenie czarnolicości (jest to cecha recesywna w stosunku do normalnego, pomarańczowego koloru policzków)
Na początek oznaczenia, geny odpowiedzialne za kolor policzków oznaczę jako:
B - pomarańczowy dominujący i
b - czarny recesywny
Czyli homozygota zwykła będzie miała genotyp BB
Heterozygota Bb i fenotyp ptaka normalnego,
Homozygota względem genu recesywnego to bb, ma czarne policzki.

Osobnik Bb podczas rozszczepienia chromosomów wytwarza gamety zarówno B jak i b, w równych ilościach.

W końcu doszłam do samej szachownicy, na początek wezmę dwie homozygoty - zwykłego samca BB i czarnolicą samiczkę bb. Geny gamet samca rozpiszę pionowo po lewej, samicy poziomo u góry. Na skrzyżowaniu kolumny i wiersza wpisuje się, co wychodzi. W takim przypadku wszystkie młode będą miały genotyp Bb, czyli będą nosicielami genu odpowiedzialnego za czarne policzki, ale będą wyglądały jak zwykłe zeberki.

  b b
 B  Bb Bb
B Bb Bb


W następnym pokoleniu krzyżujemy ze sobą młode z pierwszego pokolenia (F1)
Osobnik Bb wytwarza gamety B i b

  B b
 B  BB Bb
b Bb bb


Otrzymujemy młode w ilości: 1/4 homozygotyczne pomarańczowolice BB
2/4 heterozygoty-nosiciele Bb
1/4 homozygoty czarnolice bb

Inny przypadek - krzyżujemy homozygotę dominującą z heterozygotą.

  B B
 B  BB BB
b Bb Bb


Jak widać nie otrzymamy żadnych czarnolicych młodych, a jedynie połowa z nich będzie nosicielami tego genu. Trzeba dużo szczęścia by odpowiednio dobrać parę nosicieli, gdyż nie różnią się one wyglądem od homozygot.

Dalej - łączymy recesywna homozygotę z heterozygotą

  b b
 B  Bb Bb
b bb bb


Wynik
1/2 heterozygot o normalnym fenotypie
1/2 czarnolicych homozygot.

Przy skrzyżowaniu dwu ptaków o identycznym genotypie ich młode będą również takie same, więc nie ma sensu robić szachownicy.

Dalej zajmiemy się krzyżówkami dwugenowymi. Zachodzi to w momencie, gdy geny odpowiadające za dane cechy znajdują się w innych loci. Np. czarnoliość i szekowatość mogą występować równocześnie i niezależnie od siebie.
Wprowadzę oznaczenia dla szeka
SS - homozygota szara, nie jest szekiem
ss - homozygota szek
Ss - nosiciel

Pojedyncze krzyżówki można wykonać jak te powyższe, tutaj przedstawię czarnolicego szeka, jego genotyp to bb ss, wytwarza on gamety takie, że z każdej pary genów jeden się w niej znajdzie, a więc zapisujemy gametę jako bs. W połączeniu z drugim ptakiem o takim samym genotypie otrzymamy takie same młode. Gdyby ptaka bb ss (czarnolicego szeka) połączyć z BB ss, czyli zwykłym szekiem otrzymamy

  bs bs
 Bs  Bb ss Bb ss
 Bs  Bb ss Bb ss


Wynik - wszystkie to młode o genotypie Bb ss, nosiciele czarnolicości, a fenotypowo zwykłe szeki.

Osobnik Bb ss wytwarza gamety Bs i bs, i teraz je umieścimy na szachownicy. (Oboje rodzice mają takie same genotypy)

  Bs bs
 Bs  BB ss Bb ss
 bs  Bb ss bb ss


Tym sposobem otrzymamy
1/4 młodych - homozygot pod względem obu interesujących nas cech recesywnych.
1/4 zwykły szek
1/2 szeki - nosiciele czarnolicości

Mogą się zdarzyć ciekawsze kombinacje, np. Bb Ss, heterozygota pod względem obu tych cech. Osobnik taki wytwarza gamety BS, Bs, bS i bs

  BS Bs bS bs
BS BB SS BB Ss Bb SS Bb Ss
Bs BB Ss BB ss Bb Ss Bb ss
bS Bb SS Bb Ss bb SS bb ss
bs Bb Ss Bb ss bb Ss bb ss


Wynik genotypowo:
1/16 homozygota dominująca
1/16 homozygota recesywna
Reszta to różne kombinacje homo- i heterozygot.

Wynik fenotypowo:
9/16 zwykłe szare
3/16 zwykłe szeki
3/16 zwykłe czarnolice
1/16 czarnolice szeki

MUTACJE SPRZĘŻONE Z PŁCIĄ

Geny za nie odpowiedzialne znajdują się na chromosomach płci - X, które u każdej płci występują w innej ilości. Oznacza się je jako X i Y, i występują, odwrotnie niż u ssaków, u samicy XY, u samca XX. Interesującą nas informacje genetyczną przenosi jedynie chromosom X, więc ukazuje się ona w fenotypie samicy już przy jednym takim genie, gdyż nie ma drugiego, który by ją „zagłuszał”. U samca wymagane są dwa takie same geny by cecha ujawniła się.
Literkę oznaczającą interesująca nas mutacje piszemy przy oznaczeniu chromosomu X, np. mutację kasztanowoboką (CFW) oznaczę jako Xk. Samiec o wyglądzie CFW będzie miał genotyp Xk Xk, a samica Xk Y, samiec X Xk będzie nosicielem genu odpowiedzialnego za tą mutacje, ale nie ujawni jej w fenotypie (to tyle z teorii, z praktyki wiadomo, że nosicieli da się odróżnić od zwykłych szarych ptaków, szczegóły w opisie poszczególnych odmian barwnych). Samiczka nosicielka mutacji sprzężonej z płcią nie istnieje, ponieważ ma tylko jeden chromosom, który może te geny zawierać. Nie jest ona ani homo- ani heterozygotą, a hemizygotą. W celu wyliczenia ilości poszczególnych młodych, rozkładamy genotyp samca na gamety, jakie on wytwarza: Xk Xk daje Xk i Xk, samica Xk Y daje Xk i Y, czyli wszystkie młode, niezależnie od płci będą kasztanowobokie: samce Xk Xk a samiczki Xk Y.
Kombinacja samiec CFW i samiczka szara, gamety będą miały oznaczenia dla samca Xk i Xk, dla samiczki X i Y. Kombinacje tych gamet to Xk X oraz Xk Y, czyli młode będą to kasztanowobokie samiczki i samce nosiciele w równych ilościach.
Przy krzyżowaniu samca nosiciela z samiczką CFW, otrzymamy taki rozkład gamet: samiec Xk i X, samiczka Xk i Y, możliwe kombinacje genotypów to Xk Xk (samiec CFW), Xk Y (samiczka CFW), Xk X (samiec nosiciel) oraz X Y (zwykła szara samiczka)

Mogą również występować łącznie 2 mutacje sprzężone z płcią, np. CFW (któraś z dwu wersji) i lightback, geny odpowiedzialne za obie występują w tym samym miejscu w chromosomie, więc któraś z nich musi być dominująca, w tym wypadku jest nią lightback, oznaczony jako Xl.
Samiec lightback Xl Xl (gamety Xl) połączony z samiczka CFW Xk Y (gamety Xk oraz Y) da młode samce Xl Xk oraz samiczki lightback Xl Y. Samczyk Xl Xk powinien teoretycznie wyglądać jak zwykły lightback, ponieważ jest to mutacja dominująca względem CFW. Samiec taki ma jednak wygląd pośredni miedzy tymi dwoma mutacjami.

Można się w ten sposób pobawić w robienie szachownic, np. skrzyżować któreś spośród młodych, można dojść do ciekawych wniosków:) Gdyby to później przełożyć na rzeczywistość i prawdziwe ptaki, to naprawdę ciężko jest uzyskać ptaka homozygotycznego jednocześnie pod względem tych dwóch cech, potrzeba dużo szczęścia by dobrać ptaka z odpowiednim genotypem spośród wielu wyglądających tak samo...


oprac. Monika

do góry



STRONA GŁÓWNA | CHARAKTERYSTYKA ZEBEREK | ZANIM KUPISZ | AKCESORIA | ŻYWIENIE
ROZMNAŻANIE | MUTACJE | CHOROBY | KLINIKI | PORADY | CIEKAWOSTKI | GIEŁDY/WYSTAWY | GALERIA
KONTAKT | FORUM | LINKI | KSIĘGA GOŚCI


©Copyright 2003 zeberki.wer.pl. Wszelkie prawa zastrzeżone.