STRONA GŁÓWNA | CHARAKTERYSTYKA ZEBEREK | ZANIM KUPISZ | AKCESORIA | ŻYWIENIE | ROZMNAŻANIE | MUTACJE | CHOROBY
KLINIKI | PORADY | CIEKAWOSTKI | GIEŁDY/WYSTAWY | GALERIA | KONTAKT
FORUM | LINKI | KSIĘGA GOŚCI

***CHARAKTERYSTYKA ZEBEREK***




Pochodzenie i podstawowe informacje
Przystosowanie do środowisko życia
Dymorfizm płciowy
Liczebność populacji

POCHODZENIE I PODSTAWOWE INFORMACJE

Zeberka czyli amadyna zebrowata należy do rzędu wróblowatych i rodziny astryldów. Na swobodzie występują dwa podgatunki zeberek różniące się intensywnością ubarwienia i rysunkiem barw:

1. taeniopygia (poephila) guttata castanotis
2. taeniopygia (poephila) guttata guttata

Ptaki pierwszego podgatunku zasiedlają Małe Wyspy Sundajskie: Timor, Flores, Sumba, Alor. Przedstawicieli drugiego podgatunku można spotkać na obszarze niemal całej Australii, z wyjątkiem górzystych krańców południowo-zachodnich, całego przylądka York i niektórych wybrzeży. Ten niewielki ptak osiąga długość zaledwie 10 cm i wagę 11 g. Życie zeberki w warunkach naturalnych jest krótkie - trwa średnio 3 lata. W hodowli przeciętna długość życia zeberki to zaledwie 5 lat, jednak jest to wina złych warunków i ogólnie złej kondycji ptaków, ponieważ pod właściwą opieką ptaki te mogą dożyć nawet 15 lat! Dotychczasowym zdecydowanym rekordzistą okazał się nasz samczyk Freddie, który dożył 11 lat.

do góry

PRZYSTOSOWANIE DO ŚRODOWISKA ŻYCIA

zeberki w naturze

W naturze zeberki żyją w liczących nawet i kilkaset osobników stadach. Naturalne środowisko ich życia to obrzeża lasów, krzaczaste zarośla - busz, porośnięte trawami suche stepy i półpustynie.
Chcesz zobaczyć zdjęcia zeberek w naturze - kliknij :) (jest to link do strony o zeberkach autorstwa Hansa-Juergena Martina.)

Cykl życia zeberek jest ściśle uzależniony od specyfiki klimatu i kaprysów pogody. Pora godowa w okolicach, gdzie brak regularnie nadchodzącej pory deszczowej, nie przypada na jakąś ściśle określoną porę roku, ale rozpoczyna się wraz z nadejściem ulewy. Samce co prawda zdolne są do rozmnażania cały czas, również podczas długotrwałej suszy, jednak samiczki odzyskują tę zdolność dopiero po obfitych opadach deszczu (wcześniej w ogóle nie reagując na zaloty samców, które po jakimś czasie rezygnują z tego nieprzynoszącego efektów zajęcia). Lęgi w okresie suszy byłyby bezsensownym, bo nie przynoszącym rezultatów, niepotrzebnym i wyczerpującym ptaki marnowaniem energii. Tylko deszcz pojawiający się raz na kilka miesięcy umożliwia pomyślne wykarmienie i odchowanie piskląt. Po deszczu pustynia na krótko - 2-3 tygodnie - ożywa - rośliny przeprowadzają swoje cykle rozrodcze w ekspresowym tempie. Zeberki muszą dostosować się do tego tempa. Ptaki rozpoczynają błyskawiczne gody i budowanie gniazda. Jajnik samicy* osiąga pełną wielkość i już w dobę po "konsumpcji związku" w często nieukończonym jeszcze gnieździe pojawia się pierwsze zapłodnione jajeczko. Czas wysiadywania jest jednym z najkrótszych w świecie ptaków: młode pojawiają się już po 11 dniach. Pustynia wydaje owoce właśnie wtedy, gdy w życie wkracza nowe pokolenie zeberek. Po tym krótkim okresie rozkwitu wegetacja na powrót zamiera, jednak młode zeberki, w wieku 2 tygodni w pełni opierzone, są już wystarczająco samodzielne, by stawić czoła surowej pustyni.

Domowe zeberki, mimo, że hodowane od dawna w sztucznych warunkach, całkowicie o tych problemach nie zapomniały. U ptaków w deszczowej Europie popęd płciowy często się miesza, jeśli za oknem zacznie padać deszcz, w zeberkach miłość budzi się na nowo, mogą porzucić gniazdo z jajami lub pisklętami, na ich głowach wybudować kolejne gniazdo i złożyć kolejne jajeczka. Jednak taka piętrowa wylęgarka nie funkcjonuje - oba lęgi zostają zmarnowane.

Jak większość żyjących w ogromnych skupieniach ptaków, zeberki nie mogą przejawiać silnego terytorializmu. Przestrzeń wokół gniazda, której bronią, nie musi być zbyt rozległa, niemniej jednak każdy intruz, który ośmieli się naruszyć granice wokół gniazda z jajami lub pisklętami, jest przez gospodarzy zaciekle przepędzany.** Nie przeszkadza to jednak ptakom wykradać sobie nawzajem budulec z gniazd. Populacje zeberek zamieszkujące busz wiją gniazda podkowiaste lub w formie zamkniętego koszyczka, przeważnie w krzewach akacji, mniej więcej 2-3 m nad ziemią. Na krzaku zazwyczaj mieści się tylko jedno gniazdo. Zeberki z terenów pustynnych, gdzie trudno o nadmiar materiałów budowlanych, zakładają niedbałe gniazda niemal wprost na ziemi, często w opuszczonej norze króliczej. Wykorzystują również opuszczone dziuple innych ptaków czy szczeliny, w których wnętrzu wiją gniazdo. Poza okresem lęgowym budują znacznie mniej starannie wykończone gniazdka, często bez dachu, których używają jako noclegowni. Materiałem do budowy gniazda jest głównie sucha trawa, włókna roślinne, sierść i pióra. W pierwszym okresie życia pisklęta zeberek załatwiają się do gniazda. Ma to istotne znaczenie - odchody w gorącym suchym klimacie wysychają błyskawicznie, usztywniając konstrukcję gniazda.

W okolicy spalonej słońcem niełatwo o pożywienie. Stada zeberek zmuszone są do przemierzania ogromnych obszarów w jego poszukiwaniu. Zeberki nie są wybredne: żywią się nasionami traw, chwastów i zbóż, szczególnie podczas karmienia piskląt uzupełniają jadłospis owadami (m.in. termitami chwytanymi w locie, mrówkami) i ich larwami, owocami, pączkami drzew i krzewów i zielonymi częściami roślin. Zeberki to gatunek synatropijny, a więc związany z działalnością człowieka (podobnie jak nasze wróble). Zeberki wespół z innymi gatunkami astryldów i mniejszych papug: falistych i nimf są częstymi gośćmi na uprawach zbóż, w szczególności prosa czy wiechliny rocznej. Można spotkać je również na terenach zamieszkanych przez człowieka: zakładające gniazda na platacjach owocowych lub ozdobnych krzewów (czarnej jagody, maliny, cytrusów, róż), a nawet gnieżdżące się pod dachami domów, w szopach i na podwórzach. Zakładaja wówczas gniazda wśród owocowych lub ozdobnych krzewów (czarnej jagody, maliny, cytrusów, róż). Zeberki gnieżdżą się również pod dachami domów, w szopach i na podwórzach.

W środowisku półpustyń dostęp do wody jest bardzo utrudniony, jednak i z tym zeberki dobrze dają sobie radę.

Wodę oszczędzają na kilka sposobów:
  • nie pocą się w celu chłodzenia, zamiast tego temperatura ich ciała może podnieść się z normalnej - 37 stopni Celsjusza, aż do 46 stopni - bez szkody dla nich
  • nie oddają moczu, kał wydalają w postaci suchego proszku
  • wytwarzają wodę poprzez reakcje chemiczne z suchych nasion

Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że po długich latach sztucznej hodowli u domowych zeberek pewne umiejętności przystosowawcze zanikają - nie mają już one wiele wspólnego ze swoimi dzikimi kuzynami, zatem nie eksperymentujmy z ptakami ograniczając im dostęp do świeżej wody, bo skończy się to dla nich tragicznie!

Warto wiedzieć, że zeberki opanowały sztukę picia, która zapewnia im w miarę szybkie zaspokojenie pragnienia. Mianowicie nie nabieraja wody jak np. kanarki, żeby następnie odchylając główkę wlać ją sobie do gardła, ale zasysają ją, jak gołębie. Ma to duże znaczenie w sytuacji, gdy ptaki muszą pić z nielicznych zbiorników wodnych, przy których czatują zwykle drapieżniki.

* U samic ptaków aktywny jest tylko jeden jajnik; drugi uległ redukcji.
**Warto pamiętać, że w hodowli klatkowej czy nawet wolierowej przestrzeń życia tych ptaków zastała poważnie ograniczona. Wskutek nieodpowiedzialnego rozmnażania zeberek w niewoli, głównie chowu wsobnego, zeberki cechuje coraz większa nerwowość i agresja w stosunku do przedstawicieli zarówno swojego jak i innych gatunków. W takich warunkach walki o terytorium wokół gniazda mogą być o wiele groźniejsze i bardziej zaciekłe. Słabsze ptaki, w sytuacji, gdy nie będą miały się gdzie ukryć, będą prześladowane i przepędzane aż do ich kompletnego wyczerpania.

do góry

DYMORFIZM PŁCIOWY

samiec

W przypadku zeberek w przeciwieństwie do wielu innych gatunków astryldów u zeberek dymorfizm płciowy jest wyraźny (mowa o formie dzikiej). Samce wyróżniają się czarno-białym prążkowaniem gardła, czarną plamą na piersi, rudo-pomarańczowymi policzkami, rdzawymi biało kropkowanymi bokami i białą smugą u nasady dzioba. Samiczki są jednolicie szare za wyjątkiem (występujących również u samców): czarnej łezki i białej plamki pod okiem i paskowanego ogona. Czerwone zabarwienie dzioba i nóżek jest bardziej intensywne u samców. Podczas godów samczyki gonią się zaciekle i przy wtórze wściekłych wrzasków wyrywają sobie pióra. Zeberki należą do ptaków monogamicznych, po lęgach wszystkie ptaki łączą się w stado, ale pary nadal trzymają się razem (co zaobserwowałyśmy również w naszych hodowlach - jednak zasada ta sprawdza się bardziej w tych przypadkach, kiedy ptaki nie zostały skojarzone przez człowieka, ale dobrały się samodzielnie). Przeprowadzono nawet interesujący eksperyment: porozdzielano już dobrane parki, a zeberki szybko znalazły sobie nowych partnerów. Gdy jednak po kilku tygodniach umożliwiono im kontakt z poprzednimi partnerami, to porzucały one tych obecnych, a nawet założone razem gniazda i pisklęta, i przystępowały do nowych lęgów z dawnymi miłościami:)

Co ciekawe, pomimo rzucających się nam w oczy różnic między samczykiem a samiczką, dla zeberek nie są one wcale tak oczywiste. Jak pisze Vitus Droescher "Między 35 a 38 dniem życia piskląt następuje w rodzinie zeberek pewne ważkie wydarzenie. Troskliwy dotychczas ojciec zaczyna w swych dorastających synach dopatrywać się rywali w staraniach o względy samicy. Tłucze więc ich i dziobie, wypędzając ze swej rodzinnej grupy na obczyznę.
samiczka
Począwszy od tej chwili "chłopcy" żywią niewygasającą nigdy wściekłość do wszystkiego, co wygląda jak ojciec - a więc w stosunku do każdego samca zeberek". Oczywiście obserwacja dotyczy warunków naturalnych; w hodowli owa wzajemna nienawiść do siebie wśród samców nie jest już tak wyraźna i widok dwóch samczyków wzajemnie przeczesujących sobie piórka nie należy do rzadkości. Ponadto wiele hodowlanych odmian barwnych zeberek straciło swe podstawowe, wyraźne oznaki płci, dlatego zdezorientowane samczyki zalecają się do innych samczyków.

Zanim jednak samczyki zostaną przegonione przez ojca, już od pierwszych dni po wyjściu z gniazda ćwiczą śpiewanie. Nauka wygląda tak, że ojciec cierpliwie demonstruje synom swoją piosenkę, a maluchy czekają tylko na chwilę, kiedy ten przerwie i zaczynają zgrzytać i skrzypieć we wszystkich możliwych tonacjach bez najmniejszego związku z piosenką ojca:) jakby robiły sobie z niego jaja. Po kilku tygodniach śpiewają już jednak całkiem dobrze, a w ich repertuarze można posłyszeć elementy śpiewu ojca.

Całkiem młode samczyki bardzo szybko zaczynają zaloty, często obdarzając względami samiczki najbliższe czyli własne siostry. Natura jednak zabezpieczyła się, by nie dopuścić do krzyżowania się spokrewnionych ptaków - chłopcy osiągają dojrzałość płciową w wieku 10 tygodni, a dziewczynki - w wieku 4 miesięcy.

three_wild_zebras - powiększ

U zeberek, jak u wielu innych gatunków ptaków, decydujący głos przy dobieraniu się w pary ma samiczka. Ocenia ona samczyka pod wieloma względami: największe powodzenie u zeberkowych panien mają kawalerowie o intensywnie zabarwionych dziobkach i prawidłowym ubarwieniu: regularnym, symetrycznym umieszczeniu barwnych plam na piórach. Ponadto zeberki-dziewczynki zwracają również uwagę na umiejętności "śpiewacze" przyszłego męża. Piosenka powinna być w miarę urozmaicona. Wszystko to ma swoje głębokie uzasadnienie, gdyż powiązane jest ściśle z witalnością i odpornością danego samczyka - w przypadku niektórych chorób (np. kokcydiozy) barwa dzioba traci na intensywności, upierzenie matowieje i dają się zauważyć ubytki w nim, a potencjalny kandydat na męża powinien być jak najzdrowszy. Z kolei spośród samiczek, które w ogóle mają mniej intensywne zabarwienie dziobka, największe wzięcie mają te o dziobkach najbledszych.

To zdjęcie otrzymaliśmy od autora, Franka Sundgaarda Nielsena. Inne jego zdjęcia można obejrzeć pod tymi adresami:
http://zebrafinch.info/basics/wild.asp
http://sundgaard.com/photo/

do góry

LICZEBNOŚĆ POPULACJI

zeberki w naturze

Liczebność populacji zeberek jest bardzo zmienna i uzależniona od panujących warunków klimatycznych i ilości dostępnego pożywienia. W okresie długotrwałej suszy i nieurodzajów zeberki masowo giną z głodu i pragnienia. Kilka lat temu przy wyschniętych zbiornikach wodnych zbierano setki kilogramów martwych zeberek, tak więc natura potrafi być okrutna dla tych małych ptaszków:(((

Z kolei na terenach zagospodarowywanych pod uprawy i w pobliżu sztucznych zbiorników wodnych, często dochodzi do nadmiernego rozrostu populacji ptaków, które bywają wówczas zawzięcie tępione jako szkodniki upraw. A metody ich zwalczania bywają nader okrutne: masowe trucie ptaków (np. zatruwanie wodopojów) czy spuszczanie napalmu na śpiące bądź gniazdujące stada:(((

Dlatego do pewnego stopnia trudno zrozumieć całkowity zakaz wywozu z Australii tych ptaków, łącznie z innymi, również zawzięcie tępionymi gatunkami zwierząt. Nie znaczy to jednak, że jesteśmy zwolennikami odłowu dzikich zwierząt i transportowania ich w urągających wszelkim zasadom humanitaryzmu warunkach. Przypadek zeberek jest kolejnym przykładem na to, jak ingerencja człowieka w środowisko naturalne zaburza jego wewnętrzną równowagę, doprowadzając do nadmiernego rozmnażania się jednych gatunków, a do zagłady innych...

do góry

oprac. Aga



Autorami zdjęć są: James Castle i Frank Sundgaard Nielsen. Zdjęcia zamieściliśmy za zgodą obu autorów.



STRONA GŁÓWNA | CHARAKTERYSTYKA ZEBEREK | ZANIM KUPISZ | AKCESORIA | ŻYWIENIE
ROZMNAŻANIE | MUTACJE | CHOROBY | KLINIKI | PORADY | CIEKAWOSTKI | GIEŁDY/WYSTAWY | GALERIA
KONTAKT | FORUM | LINKI | KSIĘGA GOŚCI


©Copyright 2003 zeberki.wer.pl. Wszelkie prawa zastrzeżone.