WSTĘP

Ptaki, jak ludzie, mają "prawo" gorzej się czuć i chorować, zarówno na katar, jak i poważne choroby - artretyzm czy nowotwory. Z chwilą wzięcia ptaka pod opiekę stajemy się za niego odpowiedzialni, toteż, gdy zaczyna dziać się z nim coś niedobrego, nie czekamy, co będzie dalej, tylko robimy wszystko, aby ulżyć mu w cierpieniach i doprowadzić do wyzdrowienia:)))
Oczywiście na pierwszym miejscu stoi zapobieganie chorobom: dbanie o czystość klatki, karmidełek, poidełek, karmienie jedzonkiem dobrej jakości, zapewnianie możliwości regularnych kąpieli i fruwania. Nie należy również dopuszczać do kontaktu ptaszków z dzikimi ptakami, jak również gryzoniami, także tymi domowymi. Dzikie ptaki roznoszą bakterie, podobnie jak inne zwierzęta domowe: w ślinie kotów znajdują się bakterie pastelorozy, w odchodach gryzoni i królików. Jednak nie na wszystko mamy wpływ - zresztą może się zdarzyć, że kupimy już chorego ptaszka i naszym obowiązkiem jest mu pomóc, aby jak najmniej cierpiał.
Po drugie należy się nauczyć obserwować ptaki, aby jak najszybciej wychwycić niepokojące zmiany w zachowaniu. Zdrowy ptak: ma apetyt, ćwierka, jest ruchliwy, ale nie nerwowy, chętnie się kąpie i czyści sobie piórka.

do góry

NIEPOKOJĄCE OBJAWY

Na co powiniśmy zwrócić uwagę w szczególności? Poniższa tabelka przedstawia niepokojące objawy wraz z sugestią, czym może to być spowodowane.

• apatia, brak zainteresowania otoczeniem, częste przysypianie w ciągu dnia - sygnalizuje osłabienie, w połączeniu z innymi objawami może być rezultatem różnych chorób
• opadające skrzydła - skrzydła ptaka powinny leżeć na grzbiecie złączone końcówkami w okolicach ogona; jeżeli zwisa(-ją) po bokach ciała:
  - jedno - może być złamane lub zwichnięte; może być to również skutek dawnego urazu i źle zrośniętych kości
  - oba - to na ogół sygnał osłabienia, w przypadku samiczek może być jednym z objawów niebezpiecznego zalegania jaja;
• skrzydła rozstawione na boki, odsunięte od ciała - sygnał, że ptakowi jest za gorąco;
• problemy z oddychaniem - zdrowy ptak oddycha niemal niedostrzegalnie; jeżeli przy oddychaniu porusza się całe ciałko ptaka (szczególnie widać to po ogonku), jeżeli dziobek ptaka jest otwarty, jeżeli przy oddychaniu słychać świstanie lub charczenie, najprawdopodobniej mamy do czynienia z infekcją dróg oddechowych;
• wycieki z nosa - katar lub inne infekcje dróg oddechowych;
• wycieki z oczu - uraz oka lub infekcje oczu spowodowane wycieraniem o brudne żerdki;
• częste drapanie się - jeżeli dzieje się to poza okresem pierzenia, możemy podejrzewać obecność pasożytów zewnętrznych: ptaszyńców, świerzbowców, piórojadów;
• braki w upierzeniu, łysinki - mogą zwiastować problemy z pierzeniem wywołane brakiem witamin i mikroelementów; w połączeniu ze zmianami skórnymi (zaczerwienienia, otarcia naskórka) - obecność pasożytów, które powodując przykre swędzenie zmuszają ptaka do nerwowego drapania się i wyrywania sobie piór; mogą być też efektem bójki między ptakami lub ocieraniem o pręty (za mała klatka, źle rozstawione żerdki - za blisko prętów);
• wodniste kupki, pobrudzone pióra w okolicy kuperka - "zdrowa" kupka ptasia powinna być uformowana w wałeczek otoczony białą, rzadszą substancją - moczem; jeżeli powtarzają się rzadkie kupki - ptak cierpi na biegunkę spowodowaną: stresem, zmianą pokarmu, zatruciem złym jakościowo pokarmem (zapleśniałym, nieświeżym, wilgotnym); atak pasożytów wewnętrznych powodujących poważne choroby (kokcydioza, drożdżyca, salmonelloza);
• krwawe kupki - "zdrowa" kupka ma kolor brązowawy, kupki czerwone lub czarne mogą sygnalizować obecność krwi; może być to sygnał popękania naczynek krwionośnych (przy zaleganiu jaja) lub urazów błony śluzowej (mechanicznych lub spowodowanych połknięciem toksycznych, żrących substancji);
• nastroszenie piór - może oznaczać, że ptak marznie; jeżeli temperatura otoczenia jest prawidłowa (20 i więcej stopni), może to oznaczać chorobę (np. przeziębienie) - w czasie choroby temperatura ciała ptaka spada;
• wyraźne zmiany na skórze lub tkance rogowej, narośla, naloty, łuszczenie się, zgrubienia na dziobku, nóżkach - wszelkie zmiany skórne mogą oznaczać niedobór witaminy A; mogą być to również zmiany nowotworowe, białe naloty, zgrubienia na dziobku i zniekształcenia dzioba mogą oznaczać infekcję spowodowaną przez roztocza; zgrubienia na łapkach - zmiany artretyczne, atak pasożytów;
• częste podkulanie nóżki, nienaturalnie wygięta łapka lub paluszki - stłuczona lub złamana łapka lub paluszek; również zmiany zwyrodnieniowe;
• odbarwione lub opuchnięte paluszki - zdrowe zeberki mają różowe łapki; jeżeli zatem zaobserwujemy zsinienie lub zaczerwienienie, może to oznaczać otarcia (mechaniczny uraz lub pasożyty) lub poważniejsze zakażenie w wyniku zabrudzenia ranki
• drżenie lub wyraźne drgawki - silne zmarznięcie; poważne zatrucie pokarmowe (mykotoksyny - zagrzybiony, zapleśniały pokarm) lub zatrucie spowodowane wdychaniem trujących substancji (farb, lakierów, rozpuszczalników, gazu); czasami przyczyną drgawek jest również niedobór cukru we krwi (można podać do picia wodę z dodatkiem glukozy);
• zaburzenia równowagi - bardzo znaczne osłabienie, zatrucie mykotoksynami;
• niemożność latania, wzbijania się w powietrze - jeżeli wykluczamy złamanie skrzydła - poważne osłabienie, niedożywienie, niedorozwój mięśni piersiowych; w przypadku samiczek częsty objaw zalegania jaja;

do góry

CHOROBY

do góry

Pasożyty wewnętrzne

Do pasożytów wewnętrznych zaliczamy przeróżne rodzaje bakterii, grzybów i pierwotniaków. Choroby pasożytnicze powodują poważne dolegliwości gł. pokarmowe. Ich zdiagnozowanie jest możliwe na ogół dopiero po przeprowadzeniu stosownych badań laboratoryjnych (odchodów lub próbek z zaatakowanych miejsc - zeskrobin, złuszczonego naskórka). Badania takie przeprowadzają niektóre kliniki weterynaryjne, a na pewno miejscowe Zakłady Higieny Weterynaryjnej; czasami takie badania można również zrobić na uczelniach z wydziałem weterynarii). W czasie leczenia tych chorób wskazane jest szczególne zachowanie higieny w klatkach i częsta dezynfekcja klatek i akcesoriów. W tym czasie na ogół należy zrezygnować z podawania mieszanki jajecznej i preparatów witaminowych zawierających witaminę B.

Salmonelloza
Bakterie salmonelli przenoszone są przez gryzonie. Salmonelloza jest ciężką, trudną do wyleczenia chorobą.
Objawy: zielonkawa, podbarwiona krwią biegunka wywołana zaburzeniami pokarmowymi.
Postępowanie: konieczna jest wizyta u weterynarza! Ponadto szczególnie musimy w tym okresie dbać o higienę - zarówno ptaków, jak i własną, bo salmonelloza jest zaraźliwa także dla ludzi.

Drożdżyca (kandydiaza)
Choroba powodowana przez grzyby z rodzaju Candida, z których najczęściej spotykany jest Candida albigans. Drożdżaki często występują w przewodzie pokarmowym klinicznie zdrowych ptaków. W pewnych sytuacjach np. przy niedoborach witaminy A (niewłaściwa dieta lub zaburzenia wchłaniania tej witaminy), po leczeniu antybiotykami, u ptaków młodych i albinosów drożdżaki mogą powodować stany zapalne błony śluzowej jamy dziobowej, gardzieli, wola i jelit. Mogą powodować również powikłania w przebiegu np. kokcydiozy.
Objawy: pogorszenie apetytu, osowiałość, trudności oddechowe; w przypadku, gdy zaatakowane zostały jelita - biegunka; gdy wole - wymioty, szarobiałe złogi i zgrubienia błony śluzowej. Wole może być nadmiernie wypełnione i mieć pogrubioną ściankę. W rzadkich przypadkach drożdżycy towarzyszy zapalenie spojówek. Sporadycznie występuje drożdżyca skóry: miejscowa utrata piór, wysięki i zgrubienia skóry.
Postępowanie: konieczna wizyta u weterynarza, który przepisze stosowny antybiotyk.

Sternostomatoza
Choroba powodowana przez roztocz Sternostoma żyjący w układzie oddechowym.
Objawy: kichanie, parskanie, kaszel, długotrwała chrypka, poświstywanie przy oddychaniu
Postępowanie: konieczna wizyta u weterynarza.

Kokcydioza
Infekcja przewodu pokarmowego wywołana obecnością pierwotniaków żyjących w jelitach. Pierwotniaki te przenoszone są przez krajowe łuszczaki i gryzące owady.
Objawy: uporczywa biegunka, w rezultacie utrata wagi, ospałość, nastroszenie piór, słaba kondycja, złe samopoczucie, powiększona wątroba.
Postępowanie: konieczna wizyta u weterynarza! Chorobę leczy się za pomocą sulfonamidów. Materiał do badania laboratoryjnego - kupki - należy zebrać wieczorem, gdyż właśnie wtedy ptaki wydalają oocysty kokcydiów.

do góry

Złamania, zwichnięcia

Ptaki niepokojone, płoszone (w klatce i podczas puszczania po pokoju) narażone są na różne stłuczenia i urazy, ze złamaniami włącznie. Złamane skrzydło czy kończynę należy unieruchomić (zobacz rysunki) i zanieść ptaka do weterynarza.

Przerost dzioba i pazurków

Przerost dzioba występuje u zeberek rzadko. Może być spowodowany błędami żywienia lub postępującym procesem starzenia. Najczęściej przerasta górna część dzioba przypominając z wyglądu dziób papuzi. Ponieważ może to spowodować utrudnienie w łuskaniu ziarna, dziobek taki należy skorygować przez przycięcie u weterynarza.

Przerost pazurków zdarza się jeszcze rzadziej. Jego przyczyny to najczęściej plastikowe lub zbyt cienkie żerdki nie umożliwiające ścierania pazurków w naturalny sposób. Pazurki trzeba przyciąć ostrymi cążkami do paznokci. W tym celu ptaszka należy schwytać, najlepiej w ten sposób, aby jego głowa znalazła się między palcem wskazującym a kciukiem, natomiast nóżki unieruchomione między palcem środkowym i serdecznym. Obcinać należy pod światło, uważając, aby nie uszkodzić żyłki w pazurku (powinna być widoczna!), bo spowoduje to krwawienie (które może być niebezpieczne dla życia ptaka) - obcinamy w pewnej odległości od niej. Lepiej obciąć za mało niż za dużo. Zobacz, pod jakim kątem powinno się obcinać pazurki.

W przypadku, gdy jednak skaleczymy ptaka, trzeba jak najszybciej zatamować krwawienie - posypując rankę mąką (najlepiej kukurydzianą) - utworzy ona na ranie sztuczny strupek.

do góry

Choroby dróg oddechowych

Spowodowane najczęściej zbyt niską temperaturą otoczenia, niewłaściwym transportem ptaka w chłodne dni, przeciągiem, kąpielą w zbyt zimnej wodzie lub zbyt zimną wodą do picia, ale również atakiem roztoczy czy grzybów.
Objawy: wyciek z nosa, posklejane piórka wokół noska, ciężki chrapliwy oddech, ptak oddycha przez dziób, kicha, parska. W niektórych przypadkach mogą występować również ubytki piór wokół uszu.

Postępowanie: przede wszystkim należy zapewnić ptaszkowi spokój i ciepło - temperatura powinna wynosić ok. 30 stopni. Można przy okazji zastosować inhalacje - postawić klatkę na (lub przy) misce z gorącą wodą z dodatkiem naparu rumianku, a klatkę częściowo okryć. W przypadku niegroźnego przeziębienia powinno to wystarczyć, natomiast poważniejsze choroby - jak grypa, czy infekcje worków powietrznych spowodowane przez grzyby lub pierwotniaki (roztocza) - wymagają wizyty u lekarza - mogą spowodować ciężką niewydolność oddechową i w efekcie śmierć ptaka przez uduszenie. Prawdopodobnie konieczne okaże się stosowanie antybiotyku lub zastrzyków. Infekcje takie bywają trudne w leczeniu i są przenoszone z pokolenia na pokolenie przez rodziców karmiących pisklęta. Chore ptaki należy oddzielić od reszty, a ich pisklęta podłożyć zastępczym rodzicom, np. mewkom (jeżeli mamy taką możliwość).

do góry

Infekcje oczu

Infekcje oczu, zapalenie spojówek to na ogół skutek pocierania głową o brudne żerdki. Stany zapalne oczu wymagają natychmiastowej reakcji, gdyż ze względu na budowę anatomiczną czaszki istnieje niebezpieczeństwo zapalenia mózgu.

Objawy: oko może być przymknięte, czasami sklejone powieki, okolica oka spuchnięta, spojówka zaczerwieniona, a na piórach wokół oka może być widoczna wydzielina.

Postępowanie: stosujemy przemywanie naparem z rumianku lub świetlika. Jeżeli jednak objawy po 2 dniach nie znikną, można podejrzewać infekcję wirusową lub bakteryjną i konieczna będzie wizyta u weterynarza, który przepisze stosowną maść lub krople do oczu.

Zaleganie jaja

Zaleganie jaja zdarza się najczęściej samiczkom młodym, słabym, chorym, niedożywionym i z niedoborem wapnia. Ptak nie ma sił składać jaja, lub skorupki jaj są miękkie lub zdeformowane, co utrudnia ptakom składanie jaj. Przyczyną może być również zbyt niska temperatura otoczenia lub stres powodujący skurcz kloaki, zaburzenia hormonalne, zapalenia jajowodu, nieoprawidłościami układu rozrodczego.

Objawy: samiczka jest napuszona, często siedzi na dnie klatki i nie ma siły podfrunąć, drży i ciężko oddycha, skrzydła mogą być opadnięte.

Postępowanie: W pierwszej kolejności należy podać ptakowi wapń - calcium w syropie jak dla dzieci (najlepiej bez dodatków smakowych ale smakowe też może być jak innego nie ma w aptece), w ilości kropelka do dzioba co pół godziny do czasu zniesienia jaja. Jednocześnie należy podnieść temperaturę (do 30 stopni) i wilgotność otoczenia - w tym celu częściowo okrywamy klatkę i stawiamy ją przy naczyniu z ciepłą, parującą wodą (można również postawić klatkę bezpośrednio na miskę z wodą) ale trzeba kontrolować temperaturę aby nie przedobrzyć i nie przegrzać ptaka. W niektórych przypadkach to wystarczy, ale czasami trzeba jeszcze dodatkowo wpuścić do kloaki samiczki kilka kropli oleju (parafinowego - oczyszczonego!; olej jadalny nie nadaje się, bo jełczeje i może doprowadzić do podrażnień skóry lub alergii). Jeżeli po upływie doby samiczka nie zniesie jaja, konieczna jest wizyta u weterynarza, który poda do steku olejowy roztwór antybiotyku, oksytocynę i wypchnie jajo. Sami nie próbujmy tego robić, bo nieumiejętne postępowanie doprowadzi do rozbicia skorupki, poranienia jajowodu, zapalenia otrzewnej lub pęknięcia jajowodu. Zalegające jajo grozi poważnymi stanami zapalnymi i w konsekwencji śmiercią ptaka, dlatego nie lekceważmy tego!
Jeśli ptak siedzi głównie na dnie klatki to musi tam mieć wodę i jedzenie (przy osłabieniu dobrze jest dorzucić do ziarna kaszy jaglanej, której ptak nie musi łuskać)

do góry

Zaburzenia pierzenia

Są wynikiem niewłaściwego, jednostronnego żywienia poakrmem ubogim w witaminy i mikroelementy, nieodpowiedniej temperatury, nagłych zmian temperatury (przeciągi), zbyt niskiej wilgotności, nieodpowiedniego oświetlenia (zbyt ciemno w przypadku ptaków hodowanych w piwnicach). Mogą być też spowodowane obecnością pasożytów (np. roztoczy).

Objawy: pióra wypadają, a na ich miejscu nie pojawiają się nowe, powstają łysinki. Piórka rosną, ale osłonki nie chcą pękać i ptak wygląda jak najeżony.

Postępowanie: dieta wzbogacona w witaminy i mikroelementy, zwiększenie wilgotności w mieszkaniu (np. przez wieszanie mokrych ręczników na kaloryferze), zapewnienie ptakowi możliwości codziennej kąpieli. W przypadku inwazji roztoczy postępujemy jak wyżej.

Skaza (dna) moczanowa

Przyczyną jest niewłaściwe żywienie i schorzenia nerek związane z zaburzeniami w produkcji kwasu moczowego.

Objawy: sztywność kończyn, trudności w poruszaniu się, apatia, ból, niewłaściwe odchody.

Postępowanie: choroba jest nieuleczalna, jedyne co można zrobić, to łagodzić ból za pomocą specjalnych maści przepisanych przez weterynarza.

do góry

Gronkowcowe zapalenie stawów

Najczęściej są wynikiem urazy kończyny.

Objawy: są różne w zależności od zjadliwści zarazka, wieku ptaka i czynników obniżających odporność (niewłaściwe karmienie, niewłaściwa temperatura).

Awitaminoza

Spowodowana niedoborem witamin w diecie lub wrodzonymi zaburzeniami w przyswajaniu pewnych witamin.

Objawy: różne w zależności od tego, jakie występują niedobory. Już wkrótce dokładny opis:)))

Otyłość

U większości ptaków spowodowana niewłaściwą dietą - zbyt dużo tłustych ziaren (len, słonecznik, konopie). U zeberek, ze względu na ich dużą ruchliwość, otyłość zdarza się rzadko i najczęściej powiązana jest z unieruchomieniem ptaka w zbyt małej klatce.

Objawy: utrata humoru, apatia, mała ruchliwość.

Postępowanie: zapewniamy ptakom możliwość ruchu - zmieniamy klatkę na większą, wypuszczamy ptaka na spacery po pokoju, zwiększamy w diecie udział zieleniny, owoców i warzyw.

do góry

Zatwardzenie

Najczęściej spowodowane niewłaściwym żywieniem (monotonna dieta złożona wyłącznie z ziarna, brak warzyw, owoców i zieleniny) oraz brakiem ruchu (zbyt mała klatka).

Objawy: ptak siedzi nastroszony i przy próbach wypróżnienia wyraźnie napina się, kręci ogonkiem i czasami usiłuje pomóc sobie dziobem.

Postępowanie: dieta urozmaicona w: zieleninę, owoce, warzywa; piasek; zapewnienie ptakowi możliwości ruchu.

Biegunka

Biegunka towarzyszy bardzo często poważnym chorobom takim jak: salmonelloza, drożdżyca czy kokcydioza. Może być spowodowana również nieświeżym pokarmem - jeżeli biegunce towarzyszą jeszcze inne objawy: zaburzenia równowagi, miejscowe paraliże i zaburzenie oddychania spowodowane porażeniami nerwów - możemy podejrzewać zatrucia mykotoksynami (pokarm zagrzybiony, spleśniały). Czasami biegunkę powodują również duże wahania temperatury.

Postępowanie: należy podawać pokarm posypany sproszkowanym węglem leczniczym (Carbo medicinalis) lub podawać do picia wodę z dodatkiem węgla, a także słaby roztwór naparu z rumianku. Odstawić zielonki, warzywa, owoce. Jeżeli objawy nie ustąpią po 48 godzinach - konieczna jest wizyta u weterynarza.

do góry